Tin bóng đá - Những tranh cãi quanh việc Lamine Yamal thuê những nghệ sĩ người lùn biểu diễn cho thấy một vấn đề phức tạp liên quan đến đạo đức và pháp lý trong xã hội Tây Ban Nha lẫn châu Âu.
Bạn đang xem tin tức tại trang web https://vuicungbongda.com
Không phải sự xa hoa và nổi loạn dựa trên chủ đề "mafia" hoặc phong cách "gangster rap", bữa tiệc sinh nhật tuổi 18 của ngôi sao trẻ Barca hôm thứ Bảy tuần trước chỉ thực sự gây ồn ào vì sự xuất hiện của những nghệ sĩ người lùn.
Đến mức, một tổ chức có tên gọi Hội Người mắc chứng lùn và các Dị tật khác về xương của Tây Ban Nha (ADEE) đã khiếu nại vì cho rằng hành động của Yamal vi phạm "phẩm giá của những người khuyết tật". Bộ Quyền Xã hội Tây Ban Nha cũng can thiệp, ra thông báo yêu cầu mở cuộc điều tra để xác minh liệu có hành vi phạm pháp luật nào xảy ra hay không.
Ở chiều ngược lại, bên liên quan là một trong số các nghệ sĩ này đã lên tiếng trên đài phát thanh RAC1, khẳng định anh và các đồng nghiệp tham gia biểu diễn dựa trên hợp đồng cung cấp dịch vụ giải trí hợp pháp, được tôn trọng và đối đãi tốt, không chịu sự tự ti hay hạ nhục nào. Người này bảo vệ nhu cầu tự nguyện hành nghề và tuyên bố chính những hành động như của ADEE mới thực sự đang coi thường công việc của anh.
Gạt qua khả năng tồn tại những chiến dịch truyền thông công kích cá nhân nhắm vào Yamal, phản ứng ADEE và của người nghệ sĩ kia đều đại diện cho hai luồng ý kiến trái chiều về vụ việc. Những người lên án Yamal cũng là những người tin rằng sự xuất hiện của những nghệ sĩ người lùn có thể mang dấu hiệu của hành vi lợi dụng khuyết tật cơ thể con người để mua vui. Còn những người bảo vệ Yamal cũng là những người tìm cách bảo vệ quyền tự do lựa chọn cá nhân, quyền mưu sinh chính đáng của những người khuyết tật.
Quan điểm của các tổ chức đại diện tại Tây Ban Nha như ADEE – được thành lập năm 2021 và hiện quy tụ hơn 4500 thành viên là người mắc chứng lùn hoặc các dị tật khác về xương – cho rằng việc sử dụng những người này vào mục đích mua vui, giải trí trong các bữa tiệc, show truyền thống hoặc các hoạt động giải trí hiện đại được nhìn nhận là hành động kỳ thị và phân biệt đối xử. ADEE nhiều lần nhấn mạnh những hành vi này "duy trì định kiến xã hội tiêu cực, nuôi dưỡng sự kỳ thị, ảnh hưởng tiêu cực tới hình ảnh và quyền lợi của người mắc chứng lùn".
Ngoài ra, luật pháp Tây Ban Nha hiện hành – thông qua Luật Quyền người khuyết tật sửa đổi 2023 – cũng nghiêm cấm các hoạt động giải trí hoặc biểu diễn lợi dụng hoàn cảnh khuyết tật của bất kỳ ai để gây cười, nhạo báng, hoặc mục đích gây chú ý khác một cách thiếu tôn trọng, đi ngược lại phẩm giá con người. Điều này không chỉ là vấn đề đạo đức, mà còn là vi phạm luật pháp nếu hành vi đó nhằm tạo sự mỉa mai, chế giễu hay hạ thấp người khuyết tật.
Lật lại quá khứ, trong các triều đình Habsburg Tây Ban Nha thế kỷ 16–17, người lùn được ghi nhận là "gente de placer", tức là "người của thú vui giải trí", cùng nhóm với các nhân vật như hề, người khuyết tật thể chất hoặc trí tuệ, và những người có hình thể khác biệt. Họ đảm nhận nhiều vai trò như mua vui, diễn trò, làm bạn đồng hành với những nhân vật hoàng gia – đặc biệt là trẻ em như trường hợp của Vương nữ Infanta Margarita Teresa – hoặc giữ vai trò hầu cận. Các văn bản lưu trữ của hoàng gia Tây Ban Nha ghi nhận, số lượng người lùn phục vụ trong hoàng cung lên tới trên 70 người vào thời cực thịnh.
Diego Velazquez – họa sĩ cung đình Tây Ban Nha trứ danh – từng vẽ nhiều bức chân dung người lùn, tiêu biểu là tác phẩm Las Meninas (1656). Hai người lùn nổi bật trong tranh là Mari Barbola và Nicolas Pertusato – đều gắn với Infanta Margarita Teresa, phản ánh vai trò vừa giải trí vừa đồng hành của họ đối với trẻ em hoàng tộc.
Còn ở hiện thực, xã hội Tây Ban Nha đã trải qua một quá trình thay đổi nhận thức, coi đó là "tàn tích tiêu cực" của tư duy và văn hóa cũ, cần loại bỏ để tiến tới xã hội công bằng, nhân văn. Họ tin rằng kỳ thị, phân biệt không hoàn toàn nằm ở cảm giác chủ quan. Nó còn gồm sự duy trì, tái sản xuất các định kiến xã hội, ngăn cản cơ hội lựa chọn trung thực, tước đoạt các vai trò đa dạng khỏi người lùn hoặc người khuyết tật. Vì lẽ đó, việc "người trong cuộc cảm thấy ổn" cần được tôn trọng, nhưng không thể là lý do hợp lý hóa việc xã hội tiếp tục sử dụng sự khác biệt hình thể như công cụ giải trí.
Song, bản thân định nghĩa "cơ hội lựa chọn trung thực" hoặc "kiếm sống theo cách mình muốn" của cá nhân mỗi người lùn cũng là một vấn đề nan giải, khó xác định. Điều này có thể được liên hệ với một sự kiện cách đây 30 năm tại Pháp.
Ba thập kỷ trước, Manuel Wackenheim, hay còn được biết đến với biệt danh "Mister Skyman – Người lùn bay", từng tham gia các chương trình biểu diễn tại các cơ sở giải trí về đêm, nơi ông được ném đi xa nhất có thể trong trang phục của một cầu thủ bóng bầu dục Mỹ. Hình ảnh này từng xuất hiện trong bộ phim nổi tiếng Sói già Phố Wall của đạo diễn Martin Scorsese.
Khi đó, hoạt động này đã làm dấy lên một cuộc tranh luận nảy lửa giữa những người cho rằng đây là một trò giải trí vô hại, lựa chọn cá nhân và giúp Wackenheim có nguồn thu nhập gấp nhiều lần trợ cấp xã hội và những người khác coi nó là hành vi xúc phạm, làm mất phẩm giá người lùn và cổ súy định kiến kỳ thị.
Trên một show truyền hình của người dẫn chương trình nổi tiếng ở Pháp là Patrick Sabatier, Wackenheim từng tranh cãi với nữ diễn viên Mimie Mathy. Ông khẳng định có quyền kiếm sống theo cách mình muốn, trong khi Mathy phản bác: "Tôi nhìn thẳng vào chính mình... Tôi sẽ không để người ta ném mình như một gói bột giặt".
Bà Michele Barzach, một Bộ trưởng dưới thời Thủ tướng Jacques Chirac, đã yêu cầu cấm chương trình này, và nhiều chính trị gia khác cũng đồng tình. Truyền thông Pháp bấy giờ liên tục đưa tin về vụ việc. Một câu hỏi được đặt ra trên sóng radio và sau đó được trích dẫn lại trong một podcast của Le Point: "Liệu một người từng sống với khoản trợ cấp khuyết tật 2900 franc mỗi tháng có thực sự có 'lựa chọn' để từ chối hợp đồng trị giá 20.000 franc?"
Bộ Nội vụ Pháp khi đó tuyên bố: "Loại hình biểu diễn này bị coi là một sự xúc phạm hoàn toàn không thể chấp nhận được đối với phẩm giá con người". Tháng 11/1991, Bộ Nội vụ Pháp ban hành công điện yêu cầu các địa phương cấm tổ chức các tiết mục "ném người lùn", viện dẫn Điều 3 Công ước Nhân quyền châu Âu về bảo vệ phẩm giá con người.
Tuy nhiên, Wackenheim vẫn kiên quyết bảo vệ công việc của ông, lập luận rằng ngành giải trí là một trong số ít cơ hội nghề nghiệp cho những người lùn: "Tôi không thể tưởng tượng mình làm việc trong nhà máy", ông từng nói.
Vụ việc trở thành một bước ngoặt pháp lý khi ông kiện lên Tòa hành chính Versailles sau khi sự kiện của ông ở Morsang-sur-Orge bị cấm bởi thị trưởng nơi đây, lập luận rằng quyền tự do làm việc và tự chủ cá nhân bị xâm phạm. Tháng 2/1992, tòa Versailles xử có lợi cho ông, hủy bỏ lệnh cấm biểu diễn được ban hành trước đó.
Vụ án sau đó được đưa lên Hội đồng Nhà nước. Năm 1995, Hội đồng Nhà nước ra phán quyết xác lập phẩm giá con người là một phần của "trật tự công cộng". Qua đó, ngay cả khi không ai bị hại trực tiếp và cá nhân đồng ý tham gia, hoạt động bị coi là xúc phạm hoặc làm mất phẩm giá cũng có thể bị chính quyền cấm tại cả địa điểm tư nhân lẫn công cộng.
Sau khi thất bại tại hệ thống tòa án Pháp, Wackenheim đệ đơn lên Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc, nhưng không thành công. Hội đồng này khẳng định lệnh cấm của Pháp không vi phạm các công ước nhân quyền quốc tế và đủ cơ sở pháp lý để được duy trì. Cho tới nay, Pháp không cấm người lùn làm việc trong lĩnh vực điện ảnh, sân khấu hay nghệ thuật. Tuy nhiên, bất kỳ hình thức "giải trí" nào bị xác định là hạ nhục, xúc phạm hoặc tước đoạt phẩm giá, dù có sự đồng thuận của cá nhân, đều có thể bị cấm – tương tự Tây Ban Nha.
Vậy nên, xét trong xã hội Tây Ban Nha nói riêng và phương Tây nói chung, vụ việc của Yamal chỉ là một ví dụ về sự đối chọi giữa quyền cá nhân của những nghệ sĩ người lùn và tác động xã hội rộng lớn có thể nảy sinh mà những người duy trì trật tự mong muốn kiểm soát. Còn ngôi sao 18 tuổi, bất kể anh có coi trọng những người nghệ sĩ đó hay không, đã đóng vai trò kích hoạt cho sự đối chọi ấy. Và vì sức hút truyền thông lớn của anh, vụ việc trở thành tiêu điểm.
Hoàng Thông
Tin bong da - Vi sao Tay Ban Nha noi song khi Yamal thue nguoi lun?
Tin bong da - Nhung tranh cai quanh viec Lamine Yamal thue nhung nghe si nguoi lun bieu dien cho thay mot van de phuc tap lien quan den dao duc va phap ly trong xa hoi Tay Ban Nha lan chau Au.
Ban dang xem tin tuc tai trang web https://vuicungbongda.com
Khong phai su xa hoa va noi loan dua tren chu de "mafia" hoac phong cach "gangster rap", bua tiec sinh nhat tuoi 18 cua ngoi sao tre Barca hom thu Bay tuan truoc chi thuc su gay on ao vi su xuat hien cua nhung nghe si nguoi lun.
Den muc, mot to chuc co ten goi Hoi Nguoi mac chung lun va cac Di tat khac ve xuong cua Tay Ban Nha (ADEE) da khieu nai vi cho rang hanh dong cua Yamal vi pham "pham gia cua nhung nguoi khuyet tat". Bo Quyen Xa hoi Tay Ban Nha cung can thiep, ra thong bao yeu cau mo cuoc dieu tra de xac minh lieu co hanh vi pham phap luat nao xay ra hay khong.
O chieu nguoc lai, ben lien quan la mot trong so cac nghe si nay da len tieng tren dai phat thanh RAC1, khang dinh anh va cac dong nghiep tham gia bieu dien dua tren hop dong cung cap dich vu giai tri hop phap, duoc ton trong va doi dai tot, khong chiu su tu ti hay ha nhuc nao. Nguoi nay bao ve nhu cau tu nguyen hanh nghe va tuyen bo chinh nhung hanh dong nhu cua ADEE moi thuc su dang coi thuong cong viec cua anh.
Gat qua kha nang ton tai nhung chien dich truyen thong cong kich ca nhan nham vao Yamal, phan ung ADEE va cua nguoi nghe si kia deu dai dien cho hai luong y kien trai chieu ve vu viec. Nhung nguoi len an Yamal cung la nhung nguoi tin rang su xuat hien cua nhung nghe si nguoi lun co the mang dau hieu cua hanh vi loi dung khuyet tat co the con nguoi de mua vui. Con nhung nguoi bao ve Yamal cung la nhung nguoi tim cach bao ve quyen tu do lua chon ca nhan, quyen muu sinh chinh dang cua nhung nguoi khuyet tat.
Quan diem cua cac to chuc dai dien tai Tay Ban Nha nhu ADEE – duoc thanh lap nam 2021 va hien quy tu hon 4500 thanh vien la nguoi mac chung lun hoac cac di tat khac ve xuong – cho rang viec su dung nhung nguoi nay vao muc dich mua vui, giai tri trong cac bua tiec, show truyen thong hoac cac hoat dong giai tri hien dai duoc nhin nhan la hanh dong ky thi va phan biet doi xu. ADEE nhieu lan nhan manh nhung hanh vi nay "duy tri dinh kien xa hoi tieu cuc, nuoi duong su ky thi, anh huong tieu cuc toi hinh anh va quyen loi cua nguoi mac chung lun".
Ngoai ra, luat phap Tay Ban Nha hien hanh – thong qua Luat Quyen nguoi khuyet tat sua doi 2023 – cung nghiem cam cac hoat dong giai tri hoac bieu dien loi dung hoan canh khuyet tat cua bat ky ai de gay cuoi, nhao bang, hoac muc dich gay chu y khac mot cach thieu ton trong, di nguoc lai pham gia con nguoi. Dieu nay khong chi la van de dao duc, ma con la vi pham luat phap neu hanh vi do nham tao su mia mai, che gieu hay ha thap nguoi khuyet tat.
Lat lai qua khu, trong cac trieu dinh Habsburg Tay Ban Nha the ky 16–17, nguoi lun duoc ghi nhan la "gente de placer", tuc la "nguoi cua thu vui giai tri", cung nhom voi cac nhan vat nhu he, nguoi khuyet tat the chat hoac tri tue, va nhung nguoi co hinh the khac biet. Ho dam nhan nhieu vai tro nhu mua vui, dien tro, lam ban dong hanh voi nhung nhan vat hoang gia – dac biet la tre em nhu truong hop cua Vuong nu Infanta Margarita Teresa – hoac giu vai tro hau can. Cac van ban luu tru cua hoang gia Tay Ban Nha ghi nhan, so luong nguoi lun phuc vu trong hoang cung len toi tren 70 nguoi vao thoi cuc thinh.
Diego Velazquez – hoa si cung dinh Tay Ban Nha tru danh – tung ve nhieu buc chan dung nguoi lun, tieu bieu la tac pham Las Meninas (1656). Hai nguoi lun noi bat trong tranh la Mari Barbola va Nicolas Pertusato – deu gan voi Infanta Margarita Teresa, phan anh vai tro vua giai tri vua dong hanh cua ho doi voi tre em hoang toc.
Con o hien thuc, xa hoi Tay Ban Nha da trai qua mot qua trinh thay doi nhan thuc, coi do la "tan tich tieu cuc" cua tu duy va van hoa cu, can loai bo de tien toi xa hoi cong bang, nhan van. Ho tin rang ky thi, phan biet khong hoan toan nam o cam giac chu quan. No con gom su duy tri, tai san xuat cac dinh kien xa hoi, ngan can co hoi lua chon trung thuc, tuoc doat cac vai tro da dang khoi nguoi lun hoac nguoi khuyet tat. Vi le do, viec "nguoi trong cuoc cam thay on" can duoc ton trong, nhung khong the la ly do hop ly hoa viec xa hoi tiep tuc su dung su khac biet hinh the nhu cong cu giai tri.
Song, ban than dinh nghia "co hoi lua chon trung thuc" hoac "kiem song theo cach minh muon" cua ca nhan moi nguoi lun cung la mot van de nan giai, kho xac dinh. Dieu nay co the duoc lien he voi mot su kien cach day 30 nam tai Phap.
Ba thap ky truoc, Manuel Wackenheim, hay con duoc biet den voi biet danh "Mister Skyman – Nguoi lun bay", tung tham gia cac chuong trinh bieu dien tai cac co so giai tri ve dem, noi ong duoc nem di xa nhat co the trong trang phuc cua mot cau thu bong bau duc My. Hinh anh nay tung xuat hien trong bo phim noi tieng Soi gia Pho Wall cua dao dien Martin Scorsese.
Khi do, hoat dong nay da lam day len mot cuoc tranh luan nay lua giua nhung nguoi cho rang day la mot tro giai tri vo hai, lua chon ca nhan va giup Wackenheim co nguon thu nhap gap nhieu lan tro cap xa hoi va nhung nguoi khac coi no la hanh vi xuc pham, lam mat pham gia nguoi lun va co suy dinh kien ky thi.
Tren mot show truyen hinh cua nguoi dan chuong trinh noi tieng o Phap la Patrick Sabatier, Wackenheim tung tranh cai voi nu dien vien Mimie Mathy. Ong khang dinh co quyen kiem song theo cach minh muon, trong khi Mathy phan bac: "Toi nhin thang vao chinh minh... Toi se khong de nguoi ta nem minh nhu mot goi bot giat".
Ba Michele Barzach, mot Bo truong duoi thoi Thu tuong Jacques Chirac, da yeu cau cam chuong trinh nay, va nhieu chinh tri gia khac cung dong tinh. Truyen thong Phap bay gio lien tuc dua tin ve vu viec. Mot cau hoi duoc dat ra tren song radio va sau do duoc trich dan lai trong mot podcast cua Le Point: "Lieu mot nguoi tung song voi khoan tro cap khuyet tat 2900 franc moi thang co thuc su co 'lua chon' de tu choi hop dong tri gia 20.000 franc?"
Bo Noi vu Phap khi do tuyen bo: "Loai hinh bieu dien nay bi coi la mot su xuc pham hoan toan khong the chap nhan duoc doi voi pham gia con nguoi". Thang 11/1991, Bo Noi vu Phap ban hanh cong dien yeu cau cac dia phuong cam to chuc cac tiet muc "nem nguoi lun", vien dan Dieu 3 Cong uoc Nhan quyen chau Au ve bao ve pham gia con nguoi.
Tuy nhien, Wackenheim van kien quyet bao ve cong viec cua ong, lap luan rang nganh giai tri la mot trong so it co hoi nghe nghiep cho nhung nguoi lun: "Toi khong the tuong tuong minh lam viec trong nha may", ong tung noi.
Vu viec tro thanh mot buoc ngoat phap ly khi ong kien len Toa hanh chinh Versailles sau khi su kien cua ong o Morsang-sur-Orge bi cam boi thi truong noi day, lap luan rang quyen tu do lam viec va tu chu ca nhan bi xam pham. Thang 2/1992, toa Versailles xu co loi cho ong, huy bo lenh cam bieu dien duoc ban hanh truoc do.
Vu an sau do duoc dua len Hoi dong Nha nuoc. Nam 1995, Hoi dong Nha nuoc ra phan quyet xac lap pham gia con nguoi la mot phan cua "trat tu cong cong". Qua do, ngay ca khi khong ai bi hai truc tiep va ca nhan dong y tham gia, hoat dong bi coi la xuc pham hoac lam mat pham gia cung co the bi chinh quyen cam tai ca dia diem tu nhan lan cong cong.
Sau khi that bai tai he thong toa an Phap, Wackenheim de don len Uy ban Nhan quyen Lien Hop Quoc, nhung khong thanh cong. Hoi dong nay khang dinh lenh cam cua Phap khong vi pham cac cong uoc nhan quyen quoc te va du co so phap ly de duoc duy tri. Cho toi nay, Phap khong cam nguoi lun lam viec trong linh vuc dien anh, san khau hay nghe thuat. Tuy nhien, bat ky hinh thuc "giai tri" nao bi xac dinh la ha nhuc, xuc pham hoac tuoc doat pham gia, du co su dong thuan cua ca nhan, deu co the bi cam – tuong tu Tay Ban Nha.
Vay nen, xet trong xa hoi Tay Ban Nha noi rieng va phuong Tay noi chung, vu viec cua Yamal chi la mot vi du ve su doi choi giua quyen ca nhan cua nhung nghe si nguoi lun va tac dong xa hoi rong lon co the nay sinh ma nhung nguoi duy tri trat tu mong muon kiem soat. Con ngoi sao 18 tuoi, bat ke anh co coi trong nhung nguoi nghe si do hay khong, da dong vai tro kich hoat cho su doi choi ay. Va vi suc hut truyen thong lon cua anh, vu viec tro thanh tieu diem.
Hoang Thong
Tin bóng đá - Vì sao Tây Ban Nha nổi sóng khi Yamal thuê người lùn?
Tin bóng đá - Những tranh cãi quanh việc Lamine Yamal thuê những nghệ sĩ người lùn biểu diễn cho thấy một vấn đề phức tạp liên quan đến đạo đức và pháp lý trong xã hội Tây Ban Nha lẫn châu Âu.